به باور کارشناسان، وضعیت حوزه فرهنگ در طول این سال‌ها فرازونشیب زیادی داشته و متأسفانه یکی از مباحثی که به آن اهتمام لازم نشده بحث کاغذ است. کارشناسان حوزه نشر معتقدند، امروز وضعیت کاغذ به جایی رسیده که وابستگی ما به خارج خیلی زیاد است و باید تدبیری صورت گیرد تا بستر تولید کاغذ در کشور فراهم شود. البته تقویت و تکمیل کارخانجات کاغذ داخلی از جمله مواردی بوده که رهبر انقلاب نیز در 2سال اخیر بر آن تأکید داشته‌اند که هم به لحاظ قطع وابستگی به کاغذ که یکی از ضرورت‌های استقلال ملی است و هم به‌دلیل به‌صرفه‌بودن و حمایت از تولید و کار ایرانی باعث رونق چرخ‌های اقتصاد ملی در بخش صنعت کاغذ خواهد شد. انتظار همگان به‌ویژه دست‌اندرکاران حوزه نشر در جهت برآورده‌شدن توصیه رهبری این بود که هرچه زودتر اقدامات لازم برای حمایت همه‌جانبه از فعالیت کارخانه‌های کاغذ‌سازی در کشور انجام شود اما متأسفانه مجموعه عوامل حوزه نشر در وزارت ارشاد و در رأس آنها، شخص وزیر، با سکوت از کنار این ماجرا گذشتند. این درحالی است که کارشناسان معتقدند بستر حل این مسئله با فعال‌کردن کارخانجات نیمه‌تعطیل در کشور وجود دارد. در واقع اگر به این موضوع مهم در 2سال اخیر توجه جدی می‌شد، دیگر نیازی به واردات کاغذ نداشتیم. لذا به‌نظر می‌رسد تا زمانی که موازنه بین نیاز داخلی و واردات کاغذ و تولید داخلی برقرارنشده ما همچنان نیازمند واردات خواهیم بود. البته برخی کارشناسان دلیل بی‌توجهی به این موضوع را ارزان‌تر‌تمام‌شدن کاغذ وارداتی می‌دانند.
آیا قیمت کاغذ سیر نزولی خواهد داشت؟
از ابتدای امسال بهای کاغذ گلاسه در بازار با یک جهش روبه‌رو شد، به‌نحوی که قیمت برخی از انواع گلاسه که قبل از عید کیلویی 4500تومان بود، حتی به قیمت 9000تومان هم نزدیک شد؛ یعنی حدود دوبرابر قیمت اواخر پارسال. به‌گونه‌ای که گله خریداران و فروشندگان و حتی ناشران را بلند کرده بود اما هفته گذشته قیمت‌ها روند نزولی داشت و قیمت هربند آن به 84هزار و 500تومان رسید. همایون امیرزاده مسئول کارگروه کاغذ وزارت ارشاد ضمن تأیید این قیمت می‌گوید: متأسفانه سال گذشته کاغذ به قیمت 96هزارتومان هم رسید اما تازه‌ترین قیمت‌ها 84هزارتومان را مشخص می‌کند و نسبت به هفته گذشته 10 تا 15درصد کاهش داشت. همچنین منصور حاجی‌آخوندیان، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان کاغذ و مقوای تهران این رقم‌ها را تأیید می‌کند اما می‌گوید: با مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت هم در این رابطه و با هدف کنترل بازار، صحبت‌هایی داشته‌ایم اما هنوز نتیجه‌ای به دست نیامده است. کارشناسان، تحولات اخیر و همچنین اعلام خبر به‌مزایده‌گذاشتن 2کارخانه پارس و کارون را در کاهش قیمت‌ها بی‌تأثیر نمی‌دانند. هفته گذشته شاهپور کوهزادی عضو هیأت‌مدیره کاغذ پارس درباره مزایده واگذاری پارس و کارون به فارس گفت: طبق اصل44 قانون اساسی، برای واگذاری کارخانه‌های کاغذ پارس و کارون درخواست‌های خوبی از بخش خصوصی ارائه شده و در حال پیگیری این امر هستیم. کوهزادی پیرامون این تصمیم ابراز داشت: همانطور که می‌دانید رسالت بانک‌ها نگهداری این کارخانه‌ها نیست و بخش خصوصی عملکرد بهتری خواهد داشت بنابراین این کار خوب است و همکاران در حال پیگیری اصل 44 هستند. وی این مهم و رویه پیش‌رو را در جهت کمک به تولید کاغذ داخلی و راه‌اندازی دیگرباره کارخانه‌ها عنوان و ابراز امیدواری کرد: این واگذاری به تولید کاغذ داخلی کمک فراوان می‌کند.
افزایش قیمت کتاب و کاهش تیراژ
از سوی دیگر افزایش قیمت کتاب در ماه‌های اخیر بدون تردید علاوه بر کاهش تیراژ، خوانندگان را نیز کاهش داده است. این روزها وقتی به کتابفروشی‌ها می‌روید باید با دقت بیشتری به پشت جلد نگاه کنید! چنانکه محسن پرویز، معاون فرهنگی وزیر سابق ارشاد با انتقاد از این وضعیت نابسامان می‌گوید: ما امروز با مشکلات جدی در حوزه کاغذ دست‌به‌گریبانیم که منجر به آثار بدی در این زمینه شده است. مدتی بود که حوزه کتاب و کتابخوانی داشت رونقی به‌خود می‌دید و تعداد عناوین افزایش پیدا کرده بود. حوزه کتاب داشت به ثبات نزدیک می‌شد و با ثابت‌بودن قیمت کاغذ، ناشران داشتند تکلیف خود را درک می‌کردند اما شرایط فعلی به همه اینها ضربه زد و امروز می‌بینیم که تیراژ کتاب به چه روزی افتاده است.
کارشناسان معتقدند در این شرایط آیا می‌توان امیدی به افزایش آمار مطالعه در کشور و رونق بازار کتاب و مطبوعات داشت؟ علاوه براینها تعطیلی بسیاری از چاپخانه‌ها در سال‌های اخیر که به‌دلیل افزایش قیمت کاغذ و سایر مواد مورد نیاز چاپ صورت گرفته است، سبب‌شده تا مشکلات نشر کتاب تنها دامنگیر فرهنگ نباشد. در بسیاری از این چاپخانه‌ها در مدت اخیر تعدیل نیرو صورت گرفته است تا آمار اشتغال نیز همراه با آمار مطالعه در کشور روندی نزولی در پیش بگیرد. بنابراین نباید از یاد برد که چاپخانه‌های کشور نیز کارکنانی دارند که از این راه به امرار معاش می‌پردازند. با تعطیلی این چاپخانه‌ها بدون شک مطالعه و حتی مشاهده کتاب و روزنامه به زجرآورترین بخش زندگی خانواده کارکنان چاپخانه‌ها تبدیل می‌شود. به هر روی اکثر ناشران امروز کشور از شرایط موجود دلی پر درد دارند. حتی مدیرعامل اتحادیه ناشران قرآنی نیز به تازگی اعلام کرده است که اگر مشکلات فعلی عرصه نشر به‌ویژه مسئله قیمت کاغذ حل نشود، عرصه نشر مذهبی نیز به‌زودی تعطیل خواهد شد! با این حال اما، برخی ناشران بر این باورند که با وجود همین شرایط اگر فضای مناسبی جهت انتشار و عرضه کتاب وجود داشته باشد آنها می‌توانند هنوز به فعالیت در این حوزه امیدوار باشند.
